¡Dende'l cume d'estes pirámides
cuarente sieglos vos contenplen!
(Napoleón. Campaña d'Exiptu, termidor, añu VI)
Anque nos cueste alcordanos d'ello, hai más de venti años, l'arte de sacar fotos yera un ritu nel qu'había que poner a preba la sufrencia y otres munches virtúes. La ceremonia entamaba calibrando la lluz d'esposición correcha, calculando la velocidá de disparu, encuadrando y enfocando l'obxetu y, a lo postrero, disparando al empar que se dexaba de respirar, pa que la semeya nun saliera movida. Pero, anque nun lo crean les xeneraciones de "selfy-maníacos" d'anguaño, el procesu nun acababa equí. El rollu -que yera una tira de película sensible, u diben les fotos n'estáu larvariu- había que lu acabar y una vez fináu, si yeren diapositives, tenía de llevase a revelar; pero hasta hai unos años, esti procesu facíase, polo xeneral, fuera d'Asturies; asina ye que'l fotógrafu aficionáu había esperar unos quince díes pa que-y devolvieren les semeyes revelaes, llevales a casa, montar el proyeutor, echar les cortines y ver el productu de tol arte puestu naquel disparu fechu más de dos selmanes enantes. O tempora, o mores!
¿Y por qué faigo esta introducción pal tema que prometo nel epígrafe del escomencipiu? Cenciellamente porque me prestaría traer a esta páxina unes semeyes que se xeneraren con esta ceremonia tan "vintage". Estes semeyes tuvieron dormíes na caxa de les diapositives, perdíes ente milenta más y atopéles restolando un domingu pela tarde, nuna d'eses visites que se faen al caxón de los recuerdos, en cuantes la señardá te fura l'alma. Alcontréles cuásique de casualidá, como-yos pasara a los investigadores colos Códices de Madrid de Leonardo da Vinci.
Estes diapositives fíxiles hai ventisiete años, el primeru mayu de 1988. Son tres semeyes del quioscu'l parque'l Muelle d'Avilés, u apaez actuando -o meyor debutando- el grupu musical "Dixebra". Les escenes son hestóriques, pues conxelen pa la posteridá la so primer actuación en públicu, si nun cuntamos cola testimonial del primeru mayu del añu anterior, na que fixeren la so aparición nel "Pueblu d'Asturies" de Xixón, na fiesta de la CSI y na que cantaren pa un públicu más restrinxío.
L'actuación d'Avilés, como pue vese nuna de les fotos, atraxo a públicu de toa mena y marcó'l finxu inicial d'un andar a lo llargo de la Música, que llegó a güei, faciendo verdá aquel dichu que sentencia que los vieyos rockeros nunca muerren.
Naquel conciertu, los componentes del grupu yeren Nacho Cabal (baxu), Xosé "Avilés" (gaita), Fredi Sánchez (batería), César García "Maniegu" (guitarra) y Xulio Elipe "Xune" (voz).
"Dixebra" naciera un añu enantes, el día Reis de 1987 y la so aparición ta venceyada dafechu al cosmos asturianista, al Surdimientu. Entós esistía un movimientu musical denomáu el Nuevu Canciu Astur, nel que s'atropaben dellos cantautores qu'emplegaben la Llingua como vehículu d'espresión nes sos composiciones. Cuando nació "Dixebra", yá había dellos años que los protagonistes del Nuevu Canciu llevaben xubiendo a los escenarios, inspiraos pola musa Euterpe y afalaos pol movimientu de recuperación del Asturianu. La música d'estos artistes tenía los sos raigaños fundíos nel folclor, na tradición y executaben temes de toa mena, pero tando al serviciu del soníu llariegu.
Nel paisaxe musical d'entós faltaba l'elementu rockeru, polo qu'el panorama musical nun se zarraba dafechu. Hubo intentos novedosos nesti sen. Asina nació na segunda metada de los setenta'l grupu Asturcón, mezclienda de rock y folk, dempués apaeció n'escena Renacencia y Guaxa, onde Dolfo Camilo personificaba'l pruyimientu d'afitar un rock asturianu. Darréu surdió Guextia, con una mezclienda de música y teatru. Tamién ye interesante facer mención del grupu Deva, u debutó César "Maniegu" y Nacho Cabal, dos de los miembros que constituiríen "Dixebra" nos sos escomencipios.
Toes estes formaciones, y dalguna más, acabaron diliéndose, al nun tar el tarrén semáu con una coyuntura favoratible a esta corriente musical.
Con estos antecedentes ye onde entren n'escena Xune y César "Maniegu". Políticamente proveníen del movimientu asturianista más comprometíu cola recuperación cultural. Yeren elementos cimeros de la Xunta pola Defensa de la Llingua y naguaben por formar un grupu musical nun venceyáu al Nuevu Canciu. Daquella sentíense atrayíos pol rock radical, del que yeren esponentes fundamentales Jotakie o Kortatu. El so maxín trebolgaba d'idees y proyeutos, pero faltáben-yos músicos con que les materializar. Gracies a la solidaridá del grupu Guextia, del que yá falara, foron a entamar los sos ensayos.
L'obxetivu de "Dixebra" taba bien claru, yera facer rock n'Asturianu, comprometíu, pero estremáu de la música tradicional, que yá taba perafitada ente'l públicu. La temática basábase na crítica al poder, nel ecoloxismu, nes realidaes sociales del país y nel tresfondu anticapitalista.
Nel escomencipiu, esti conxuntu musical foi abriendo güelga per un tarrén enllén d'escayos, foi arrebalgando pente los pilancos típicos de los inicios de cualquier empresa, pero pasín a pasu foi collechando los primeros frutos del so trabayu: actuaron, como yá dixera, en Xixón, el primeru de mayu de 1987, presentando tres o cuatro pieces y, al añu siguiente fexeron la so primer grabación. Foi un rexistru arcaicu, caseru, pero corrompináu d'ilusión y de romanticismu militante.
Por fin, el primeru de mayu de 1988, aprovechando la invitación de la JOC, nun actu entamáu col envís de celebrar el Día'l Trabayu, "presentáronse en sociedá", actuando nel parque'l Muelle d'Avilés, delantre d'un abondosu públicu.
Alcuérdome que los díes enantes del conciertu, Xune y César andaben taramiellos, con mieu al pasu que diben dar de mostrase, ensin esperiencia escénica, delantre del públicu. Al final, la causa rockera y asturianista pesaron más que la llercia y l'esperáu primeru de mayu llegó. En quioscu música'l parque presentáronse cinco rapazos, esplicando n'asturianu, cola voz ñervosa, por qué taben ellí. Aplausos de la xente. Silenciu curtiu. Última afinación d'instrumentos llétricos con notes rinchantes. Otru curtiu silenciu y el primer cantar y, darréu otru, y otru? Aplausos.
Acababa de vistise de llargo'l grupu "Dixebra".
Dempués aportaron les actuaciones n'Asturies y fuera d'ella, tamién llegaron les abondes grabaciones esitoses y la mayor reconocencia internacional, cuando quedaron en segundu puestu nel Concursu Internacioal Liet-Lavlut de 2008, cellebráu en Laponia.
Les fotos presentaes nesti artículu son el rellatu gráficu más vieyu de la decana formación rockera, que llegó anguaño cola mesma vitalidá y ganes de trabayar de siempres. L'unicu superviviente d'aquel tiempu ye Xune, que sigue blincando con rixu xunta los otros seis componentes colos que cuenta güei la banda, cola mesma vitalidá artística qu'aquel primeru de mayu.
Dende'l quioscu'l parque'l Muelle, ventisiete años de rock nos contemplen.
