El camín del pelegrín nunca foi fácil, pero en determinaos momentos de la historia, a lo llargo de dellos sieglos ello ye que yera verdaderamente peligrosu. Ente los sieglos IX y XI, y especialmente alredor del añu 1000, la península Ibérica vivía nuna convulsión permanente, con disputes continues ente los reinos cristianos y los musulmanes exerciendo una presión mayúscula dende'l sur. Nesti tiempu, guañó una ruta güei escaecida que xunía Pamplona y Uviéu, ufiertando al pelegrín l'abrigu seguru de los montes. Ye'l llamáu “Camín de les Asturies”.
Un halo de misteriu envolubra a esti itinerariu, poco conocíu inclusive ente los especialistes. La historiadora María Josefa Sanz reivindicólu nuna mesa redonda que se desenvolvió nel Club Prensa Asturiana de LA NUEVA ESPAÑA dientro del programa dedicáu al 1.200.º aniversariu de la Catedral d'Uviéu, la pasada seronda. Pero poques más referencies actuales pueden rescatase d'un itinerariu del que se caltienen testimonios nes cróniques yá dende'l sieglu XII, y que comparte tramos col conocíu como “Camín Escaecíu” o “Camín de la montaña”, que comunicaba nesta mesma dómina Bilbao con Villafranca del Bierzo, y que foi una ruta alternativa al Camín Francés en tiempos de congoxa.
La primer referencia indirecta al “Camín de les Asturies” conservase na Crónica Silense, fechada nel primer terciu del sieglu XII y escrita a mayor gloria d'Alfonso VI. Nun pasaxe del testu, escritu en llatín, conséñase la política expansionista de Sancho III “El Mayor”, rei de Pamplona, y afírmase que gracies a los sos trunfos en tierres de Lleón “la vía pública que llamamos Camín de Santiago, y de la que s'esviaben los pelegrinos por medrana a los moros, diendo per zones tresmanaes d'Álava, fíxola correr pel llugar, de xeitu que se va ensin torga”.
La medrana a los musulmanes nun yera cosa pequeña nesta dómina. Nel postreru terciu del sieglu X, Almanzor, qu'empobinaba les tropes del Califatu de Córdoba, llogró importantes victories contra los reinos cristianos. Nel 996 destruyó Astorga y un añu depués les sos tropes afararon Santiago, onde quemaron el templu prerrománicu que fuera edificáu un sieglu enantes por orde del rei asturianu Alfonso III “el Magnu”. Les tropes d'Almanzor, sicasí, respetaron nel saquéu de la ciudá'l sepulcru del apóstol Santiago.
Esta inestabilidá política y les continues incursiones musulmanes foi precisamente lo que favoreció'l florecimientu d'un itinerariu como'l “Camín de les Asturies”, que foi estudiáu principalmente por Micaela Portilla, autora del llibru “Por Álava, a Compostela: una ruta europea. Del paso de San Adrián al Ebro”.
Tomando como base los estudios de Portilla y les referencies estrayíes de fontes históriques, l'Asociación de los Caminos de Santiago d'Álava reconstruyó les etapes de la vía de les Asturies. El colectivu señala que se trata d'un camín que “partiendo de Pamplona y siguiendo la buraca de Huarte Araquil, incorpórase al Camín del Interior en Salvatierra, pasa per Vitoria-Gasteiz hasta Armiñón, onde s'esvia d'esi camín pa siguir peles tierres de Ribera y Valdegovia n'Álava, La Losa en Burgos, Reinosa nel sur de Cantabria, Brañosera nel norte de Palencia, Prioro nel norte de Lleón, aportando hasta'l Puertu Tarna, dende onde baxa pel valle del ríu Nalón a Uviéu, pa siguir a Santiago al traviés del Camín Primitivu”. Son 577 kilómetros, que l'asociación propón completar en 22 etapes.
San Isidro
Nun ye un itinerariu aceptáu d'un xeitu unánime. La entrada a tierres asturianes plantega dudes: ensin dir más allá, María Josefa Sanz señala qu'en tierres lleoneses el camín podía llegar hasta Boñar (distante malapenes 50 kilómetros de Prioro), pa dende ehí tomar rumbu norte y adientrar en tierres asturianes pel puertu de San Isidro, en cuenta d'aportar vía Tarna.
Esta conclusión ta coles mesmes amparada por una fuerte documentación, y por nicios como qu'el “Camín Escaecíu” llegara hasta Boñar, onde depués toma dirección a La Robla pa siguir hasta Galicia. San Isidro inscríbese nun camín históricu pol que, na Edá Media, pasaben numberosos pelegrinos, lo que de la mesma favoreció que guañaren delles fundaciones hospitalaries y asistenciales.
Ello ye que'l “Camín de les Asturies”, como tamién pasa con otros itinerarios de pelegrinación venceyaos a Uviéu (casu del más conocíu Camín d'El Salvador, que xunía Lleón cola capital asturiana), forma tamién parte de too esi ricu patrimoniu xacobéu que la capital asturiana abulta ta decidida a reivindicar. Daqué que yá se ta faciendo, ensin dir más allá, col “Camín Escaecíu”, una vía en plenu procesu de recuperación gracies a una iniciativa qu'implica a 22 conceyos de trés comunidaes autónomes.
