Un ríu tranquilu, delles cases de piedra, suaves praos verdes, un mapa qu'anuncia un llargu viaxe y un barcu imponente pa llegar al nuevu destín. Asina empieza la vida de José Fernández Cancio, que marchó de Taramundi con rumbu a América en 1887, con solo 17 años. Una vez más la historia de la emigración asturiana ye materia lliteraria que trunfa nel premiu "Alfonso Iglesias" de cómic (la obra ganadora en 2016, Indianu, de Luis Navazo, tamién s'ocupara de l'aventura d'un asturianu n'ultramar).
D'esta vida real que paga la pena ser cuntada ocúpase l'ilustrador avilesín Anxelu González nesta novela gráfica. Fernández Cancio pasó per Asunción, Buenos Aires y Paraguay, dedicáu a la llabranza, la ganadería y el comerciu, y acabó colonizando con ésitu tierres arxentines. Amigu de los indios toba, bon conocedor de la selva y esplorador del ríu Pilcomayo, pola so brenga va ganar el nomatu de "Cacique Blancu", l'alcuñu d'aniciu caribeñu qu'ellí merez un home de valor. La so lleenda entama cuando pola mor de la so sonadía va ser reclamáu pa salir al buscu de dos esploradores pernomaos y desapaecíos: el vascu Enrique d'Ibarreta y l'italianu Guido Boggiani, caíos los dos en poder los indíxenes. El temerariu Ibarreta llegara a América en 1883 y ellí dedicó tolos díes de la so vida a topar oru o a topar la simple aventura, un afán qu'acabó en traxedia. Decidíu a percorrer dafeitu los mil quinientos quilómetros del ríu Pilcomayo, una xera que naide consiguiera enantes, nun lu amedranó que tola ribera tuviera llena de restos d'otros valientes nin l'ataque salvaxe d'un yaguareté. Boggiani renunció a un futuru cómodu n'Europa y empobinó p'América pa vivir l'oficiu de fotógrafu, en reduñes de la so propia llibertá. Presta comprobar el so espoxigue como artista: dibuxante, etnógrafu y fotógrafu de los indíxenes, munches veces roceanos d'aquel artefactu máxicu y maliñu que-yos copiaba la imaxe en semeyes qu'impresionen al espectador. Fernández Cancio cumplió y alcontró a dambos homes, axuntando yá pa siempre'l destín de los tres valientes que protagonicen estes páxines. L'asturianu nun volvió a la so tierra natal, seique porque yá yera más que nenguna otra identidá, la de Cacique Blancu. En Clorinda y queríu ente los toba morrió en 1959.
Taramundi ye calma azul y verde. Esos son tamién los colores de la selva, pero ellí'l paisaxe bulli con vida propia y dacuando ye un ermu gafu. L'usu de tol fexe cromáticu ayuda al exotismu y afala l'atención del llector. Como nuna novela de la tierra, la naturaleza montesa embute a los homes que quieren domala: los esploradores y los indíxenes son seres escomanaos de cares espresionistes, rasgos duros, miraes fríes y furtives. En delles ocasiones, el sangre de la so llucha violenta anubre los colores pacíficos. Sicasí, tamién hai dulzura nos güeyos del rapacín que suaña, nes muyeres perdíes que quieren vivir, nos indíxenes cobardes que miren pa la cámara. Xente y paisaxe tienen intuición impresionista nestes páxines, tán difuminaos pola nublina y atiéndese igual pal pie delicáu qu'entra nel agua que pa la brutalidá de la pelea. El ritmu de l'acción trepidante alterna col aliendu de viñetes mudes nes que solo s'oyen los pasos del caballu pente la fueya o unes pisaes qu'arrespiguen mientres miedren el misteriu y la tensión, qu'escalafríen cuando intervién la muerte. Memoria, historia y dibuxu falen acordies nesti trabayu orixinal y estimulante col que'l llector va poder somorguiase nel pasáu de la emigración y na tierra suramericana, recuperando a personaxes escaecíos. Como encamienta Anxelu González, a los héroes "hai que-yos facer un sitiu na nuestra alcordanza, qu'esta tamién ye la so historia".
