L'aciagu 2020 descargó una nube perfecta sobre la maltrecha demografía asturiana y apinó los sos carecimientos con cifres de récord nunca vistes nin siquier equí, nesta rexón que nun dexó de marcar los peores datos de natalidá y mortalidá d'España dende mediaos de los años ochenta. El recuentu final del añu anómalu de la pandemia batió'l rexistru históricu de fallecimientos n'Asturies, col mayor repique del qu'hai memoria estadística, con 1.500 muertes más qu'en 2019 y un balance que per primer vegada perpasa les 14.000 nun exerciciu, pero esto ye'l productu previsible del impactu brutal del coronavirus. Al empar y en paralelu, y esta parte ye la peor, porque sí ye la confirmación d'un fenómenu estructural y non el productu coyuntural de la pandemia, la sangría de nacencies atopó un nuevu suelu añal que tamién per primer vegada, de xuru en sieglos, asitióse per debaxo de los 5.000 nun añu. 

Acabante actualizar pola Sociedá Asturiana d'Estudios Económicos ya Industriales (Sadei), la combinación d'estos factores cocina una perda de población por motivos vexetativos –ensin cuntar l'efectu de les migraciones, pola estricta resta de nacíos y muertos– nunca vista nel nuesu deterioráu rexistru estadísticu: con 4.929 partos y 14.570 finaos l'añu pasáu, Asturies ronda los 10.000 habitantes menos nun añu, una resta de 9.641 qu'alza en casi 2.000 la del exerciciu anterior y que tampoco nun se vio enxamás: sal a una media de más d'ochocientos asturianos perdíos al mes, alredor de 27 al día, más d'unu a la hora… Ye como borrar nun añu'l censu de Tinéu, o casi tou'l de Grau. Cualquier comparanza resulta demoledora. Tamién ye la primer vegada que los rexistros de muertes casi tripliquen a les nacencies y viaxando muncho nel tiempu compruébase inclusive que los neños nacíos na Asturies de 2020 son bastantes menos de la metá que los que vinieron al mundu metanes los aprovecimientos y les incertidumes de la Guerra Civil: la cifra de 1937 casi triplica la de 2020, en 1938 hubo 8.500 allumamientos más qu'agora, los de 1939 doblaron los menos de 5.000 del añu pasáu... 

Na increíble Asturies menguante de 2020, la media de trece nacencies al día nun compensa nin con muncho los cuarenta fallecimientos. Pero con ser llamativos, los númberos de mortalidá del añu pasáu tamién son inusualmente anómalos pol efectu de la pandemia. Onde la catástrofe demográfica d'Asturies tien un factor estructural ye nel progresivu descensu del recuentu d'allumamientos. Ye abondo comprobar que la rexón baxa de 5.000 nacencies solo dos años depués de rebaxar per primer vegada los 6.000 (asocedió en 2018), o que la cifra de 2020 ye la metá de la de 1986, cuando la población total d'Asturies tocaba techu, y una tercer parte de la de 1979. Nacen, a lo último, 1.800 neños menos al añu que nel arranque del sieglu, y eso que nestes cifres inda nun se percibe l'efectu imprevisible que la pandemia puede tener sobre la natalidá. 

Toa esta llaceria llevó a la población asturiana de regresu al censu que tuvo nos años sesenta, pero en dirección opuesta, porque agora avérase peligrosamente al millón d'habitantes en vertixinosu descensu, magar qu'entós tou crecía y rondábense les 20.000 nacencies al añu, cuatro vegaes más qu'agora. 

Completa los recuentos d'esti anómalu 2020 la que foi, casi por necesidá, daes les circunstancies, la cifra de matrimonios más baxa de la qu'hai memoria: 1.978, 1.718 menos qu'en 2019, a poco más de cinco de media diaria.

Los muertos de la guerra

En comparanza cola cifra de 2019, el repique de los fallecimientos rexistráu en 2020 (1.564 decesos más) paezse enforma a los 1.548 muertos que'l recuentu oficial del Principáu atribúi a la pandemia dende marzu del añu pasáu. D'ehí vien, albídrase, la hinchadura qu'esperimentó un númberu que marca'l récord históricu d'Asturies. Los 14.570 muertos del añu pasáu avérense amás enforma a los 15.436 rexistraos en 1938, en plena Guerra Civil, ya inclusive superen a los 12.645 de 1939, anque queden curtios frente a los alredor de 20.000 de 1937, el segundu añu de la guerra, pero convien tomar estos datos con precuru y perspectiva, teniendo en cuenta la fiabilidá de los rexistros y qu'aquelles cifres monstruoses abrasaron una población sensiblemente inferior a l'actual, que tenía poco más de 800.000 habitantes y rexistró nos años de la guerra tases de mortalidá d'hasta 24 fallecimientos per mil residentes, incomparables colos númberos d'esti añu nefastu que ronda los catorce. 

Como interés históricu, la mortalidá de récord qu'Asturies soportó en 2020 entá nun llega nin con muncho a la del anterior añu de pandemia: 1918, el primeru de la mal llamada “gripe española”, contabilizó na rexón 23.281 fallecimientos.

“La inmigración tien un valor llindáu pa iguar el problema”, afirma l'especialista avilesín Alejandro Macarrón

“Ye la espiral de la muerte demográfica”. L'avilesín Alejandro Macarrón Larumbe, artífiz de la Fundación Renacimiento Demográfico y especialista n'estudios de población, observa los datos qu'actualicen la penuria del censu asturianu con más esmolición que sorpresa. La cronificación del problema fixo que cada añu haya menos nacencies porque cada añu hai menos muyeres n'edá fértil nuna tierra que completa'l bucle cola tasa de fertilidá, o el númberu de fíos per muyer n'edá de tenelos, más baxa d'Europa. L'estudiosu, que lleva años especializáu nel analís d'una materia alloñada de la so ocupación profesional como inxenieru de Telecomunicaciones, llamenta con una esmolición similar la sensación de qu'esti asuntu que “tendría que ser una de les primeres prioridaes de cualquier gobiernu asturianu” nun recibe l'atención qu'al so xuiciu merez. Nun se ve nos problemes que menten los encuestaos nos sondeos d'opinión, resalta, nin apaez nos discursos la necesidá d'articular redolaes económiques y sociales favorecedores de la reproducción, nin él atalanta que los gobernantes, del Rei embaxo, tean abondo inquietos por tener al so cargu “un país cada vez con menos españoles y más avieyáu”. Asturies, sorraya Macarrón, recula demográficamente magar que “aumentó'l númberu de fíos de madre inmigrante”, y eso llévalu a sostener la so tesis sobre'l "valor llindáu” de la inmigración pa compensar les perdes que xenera la penuria de nacencies. Nel Principáu, por si fora poco, la capacidá d'atracción d'habitantes esternos foi tamién históricamente insuficiente, al so xuiciu porque equí vuelve manifestase la espiral endiablada de la demografía, o la parte que diz que “los sitios bien avieyaos y enllancaos son menos curiosos pa los inmigrantes, que son por promediu más urbanitas que los autóctonos” y que viaxen al calor del dinamismu económicu. La so idea de que la crisis íguase más con fíos que con inmigrantes asitia amás nun datu: de les 34 provincies que tuvieron en 2019 un saldu migratoriu negativu d'españoles –ente elles, obviamente Asturies–, “nenguna perdería población si la so tasa de fíos per muyer fora la de reemplazu, 2,1”. El problema del Principáu ye que la so ratio ye de 0,96. Según esta simulación, con 2,1 y la mesma emigración neta, la rexón diba ganar 5.630 habitantes.