Lucas Sánchez, de 11 años, entá nun tien decidio qué quier ser de mayor. Lo que sí sabe ye que llevar la quesería de afuega’l pitu que fundó la so güela en Temia, l'apocayá finada Oliva Fernández, atráilu enforma. El tiempu va dicir qué fai finalmente, pero, pel momento, la variedá quesera con trubiecu en Grau tien futuru asgaya. Les trés queseríes que se profesionalizaron nos años ochenta del sieglu XX de la mano d'Oliva Fernández en Temia y de les hermanes Filomena y Mari Luz Martínez n'Ambás y La Borbolla tán agora coles siguientes xeneraciones al frente.
Non solo Sánchez lleva'l afuega’l pitu nes venes. En La Borobolla, Isabel y Ana García llicenciáronse n'Empresariales y Económiques, respectivamente, y punxéronse a trabayar na quesería. “L'últimu añu diba a clase de tarde y yá venía equí peles mañanes”, recuerda Isabel mientres la so hermana asiente cola cabeza y conclúi: “Yo nun tuvi nenguna dulda, criamonos dende pequeñes ente los quesos y siempres nos gustó”. Aprendieron la ellaboración artesana del afuega´l pitu de so madre Mari Luz, que lleva seis años xubilada, pero siempres con un güeyu en negociu.
Y lo mesmo pasa en Ca’Sanchu, d'Ambás, onde Filomena Martínez dio'l testigu a la so fía Marta Fernández, y a la so pareya, Xel Díaz. Una decisión que llegó depués de trabayar como investigadora de la Universidá d'Uviéu n'inxenería forestal y como docente, respectivamente. “Primero que se xubilara yá díbemos a feries p'ayudar a mio madre y cuando llegó'l momentu Xel animóme porque yera una pena nun siguir col negociu que taba abiertu. Y prescindí de la mio carrera profesional pa centrame nel negociu familiar y nun peno nada”, confirma.
Al pequeñu de Temia, a Lucas Sánchez, entá-y queden unos años pa decidir, “pero la quesería gústame porque llevo equí dende siempres”, diz. Mientres, la so madre y la so tía, Verónica y Raquel Álvarez, lleven el negociu, que rexentó'l fíu d'Oliva Fernández y padre de Lucas, Fran Sánchez, hasta'l so fallecimientu en 2016.
Y elles tamién saben lo que ye criase ente quesos d'esta variedá, pos la ellaboración yera tradicional en munches cases del conceyu que depués, en dellos casos, vendíen les muyeres nel mercáu de la villa. “Alcuérdome de facer furacos a tiestos con un ganchu de cocina caliente pa facer los moldes”, recuerda Raquel Álvarez.
Les queseríes d'afuega’l pitu de Grau tán pasando per un momentu bien duce, recoyendo'l tesón d'eses muyeres que llevaron la variedá a lo cimero, consiguiendo una Denominación d'Orixe Protexida (DOP) qu'impulsó la so popularidá faciendo que sía cada vez más valoráu y consumíu.
Isabel García, que ye amás la presidenta del Conseyu Regulador, repara en que la demanda de afuega’l pitu crez: “Tien futuru enforma, falta que s'afite un pocu más fuera d'Asturies pero cada vez se viende más”. Ye un alimentu artesanu y tradicional y cada vez gocia de más prestíu ente consumidores y cocineros pola so versatilidad. “Y nun ye solo un quesu, ye la barreña, el frescu ensin o con sal, el blancu y roxu atroncáu semicuráu, de trapu blancu y roxu y una variedá más curada”, destaca la quesera d'Ambás.
Pero la cosa nun queda ehí. Les queseríes, refieren los sos responsables, investiguen en nuevos tipos d'afuega’l pitu colos qu'amplíen la dimensión gastronómica de la variedá. Un quesu de tradición centenaria nel conceyu moscón al que, polo que paez en Temia, Ambás y La Borbolla, quéda-y muncho futuru.
