Cuando Barbón se jubiló de la mina, tiróse al monte y andúvolu tou

"Prejubilámonos bien, pero quedó sin trabayu la juventú"

ASTURIANOS EN LAVIANA: Manolo Barbón

Julián Rus

Eduardo Lagar

Eduardo Lagar

Manuel Barbón, minero jubilado. Nació en 1961 en la Llera de Llorío. Hijo de minero retirado por enfermedad –con silicosis y poca pensión–, él también fue a la mina al Pozu Candín, con 19 años. Se prejubiló con 43. Desde entonces, su gran afición es la montaña. Su vida es arquetípica de un tiempo y una zona de Asturias: en ella se pueden reflejar miles de mineros de la Cuenca que vivieron la reconversión. Pero él la cuenta en un asturianu prestosu y con sorna, auténticu, mamáu en casa.

"Verás. Cuando yo tenía 14 años, mi padre taba jubiláu de la mina de silicosis y tenía muy poca pensión, 28.000 pesetes. Soy yo solu, nun tengo hermanos. Él quería que yo estudiase un oficiu. Empecé en la Escuela de Maestría Industrial de La Felguera, a los 14. Les perres en casa nun daben pa munchu. Entonces, pidi modo aquí a un paisanu que tenía una empresa de construcción y trabayaba los veranos con él. Y per Semana Santa y per Navidá. Sin asegurar. Pagábame a 25 pesetes la hora. Pues mira tú. Trabayaba de pinche".

"Era pa ganar unes perruques y con eses perruques ya me arreglaba pa tou l’añu pa salir. En casa dábenme de comer, manteníenme y comprábenme la ropa, pero lo que yera pa salir, no. Porque, bueno, con 14 años ya te gusta dir a la discoteca, dir tomar algo con los amigos, ¿entiendes? Entós con eses perruques arreglábame pa toes eses maniobres. Y pa fumar, que tamién fumábemos. Pero delante de mio pá y de mio madre nunca fumé. Ni casáu ni na. Había más respetu que ahora".

"Tuvi hasta los 17 años en Maestría Industrial en La Felguera. Acabé FP1 y nun fui a buscar títulu ni fui a buscar na. Nun volví. Aprobélo too, pero cansé de estudiar. Entós, el paisanu de la empresa de construcción díxome que si me quería garrar con él. Y quedéme con él en la construcción hasta los 18, cuando me aseguró. Entós ya ganaba algo más, unes veintimil pesetes. Así tuvi un añu y picu. Dempués, con 19 o 20, fue cuando fui pa la mina, al Pozu Candín".

"Los paisanos nun queríen que fuese pa la mina ni pa bien ni pa mal: ‘Nun vaigas pa la mina, ¿por qué dejasti de estudiar?, ¿por qué nun vas de mecánicu o de otra cosa?’. La mina nun-yos gustaba, ¿nun sabes cómo ye? Pero, bueno, fui allí y nun me arrepiento. Y eso que tuvi un accidente que casi me mata. Volvía otra vez. Si hubiese, que ahora nun hay".

"Entré de ayudante mineru, acuérdome que el primer mes que trabayé cobré 43.500 pesetes. Parecíame una barbaridá. Era el añu 80. Dempués, al añu y picu, fui a picar y ganaba como 80.000 pesetes. Cagondiez…".

"Llevaba tres años y algo picando, ya taba casáu, cuando tuvi el accidente. Tábemos en la rampla, picando en una serie que tenía un saltu onde taba yo. Descolgóse un costeru y pillóme per de llau. Si me pilla enteru, adiós. Estrípame. Tenía 24 años".

"Tuvi de baja casi un añu, diez meses y picu, rompí la clavícula. Marchóme un costeru, rompí la clavícula y el tendón supraespinoso del hombru derechu. Y eso nunca quedó bien. Anduvi a rehabilitación en el Adaro. Dempués volví a picar, pero qué va. Salía que nun me aguantaba de dolores. Había díes que salía de la mina y nun yera quien a duchame con esti brazu. Quedábame muertu el brazu. Nun sé si el tendón o qué su madre, pero quedábame muertu. Miraba pa él pa levantalu y nun me obedecía a la cabeza. ¡Buf! Dempués mandáronme de ayudante artilleru. Y dempués de artilleru. Y dempués prejubiléme de vigilante".

"Cuando el accidente acordéme muncho de mio padre, cuando el médicu me quería jubilar. Porque marches pa casa con 25, 26 años, y ahora qué. Mi padre cobraba, ya te dije, 28.000 pesetes. Llamábase Genaro. Poco antes de morir llegó al régimen especial. Pero ya con sesenta y pico años, a última hora. Él había trabayao antes de Hunosa, cuando yeren aquí les mines de montaña. Dempués trabayó en una empresa catalana que hubo equí per Llaviana, Cementos Fradera. Y cuando cerró, él fue a pidir modo pa lo que yera el Pozu Carrio o al Samuño, de Hunosa. Pero a la hora de faer el reclutamientu dáben-y silicosis, nun lu daben de pasu. Dempués retiráronlu. Ya te digo, con 28.000 pesetes. Con eses perruques pues poco facía. Él tenía unes vacuques y tenía la güerta, y, bueno, salieron palante como se podía en aquellos años. ¿Nun sabes cómo ye?".

"Daquella yera jodido, porque lo que hablamos: había poco dinero. Pero por cuenta de tener mi padre tan poca pensión libré yo la mili. Porque verás… Cuando fui a tallame, el paisanu que mos tallaba aquí na Pola Llaviana conocía a mi padre. Y díxome: ‘¿Tú nun yes fíu Genaro, hom?’ Y digo yo: ‘Sí’. ‘¿Y tu padre nun tien muy poca paga, ho?’. Digo yo: ‘Sí’. ‘¿Y tú tas trabayando, ho?’. Digo yo: ‘Sí’. ‘Pues tienes que traeme unos papeles porque, tando trabayando, con la paga que tien to padre, tú libres la mili’. Meca, fui pa casa, díxilo al paisanu y contentu como qué si yo. Y na, echóme la solicitú y así fue. Diéronme la cartilla militar y too. Nun sé si ye mejor dir a la mili o ye mejor nun dir, pero yo nun fui. Daquella valió bien, ¿oyisti? Yo seguí trabayando y nun perdí el tiempu de la mili. Fue así".

"Jubiláronme en el cuatro. En 2004, con 43 años. La vida por delante, claro. Yo siempre había sío muy activu. Trabayaba na mina y, al salir de trabayar, con un tractor y una minirretroexcavadora que tenía. Nun tenía tiempu a na. Hubo xente que dempués de prejubilá andaben trabayando per ahí. Yo eso nun lo vía bien, sentíame mal. ¡Cagondiez, col paro que hay! Yo ya toi cobrando una paga".

"A ver, les prejubilaciones. Prejubilámonos bien, a nosotros vínonos bien, pero nun hay una alternativa de futuro pa estes Cuenques. Quedó sin trabayu la juventú. Deberían de haber fecho algo pa que la juventú y les nueves generaciones tuvieren dónde trabayar".

"Dempués de que me prejubilé, tenía tou el tiempu. Y la muyer pensaba: ‘Mecagondiez, esti ahora… a ver qué facemos con él’. Mira, antes de marchar prejubiláu, yo taba de vigilante a última hora, y a un chaval de Xixón que marchaba antes que yo dicía-y: ‘A Fonso, y ahora per Xixón, ¿qué vas facer tol día?’. Y él llamábame Manolín: ‘Lo tengo claro, Manolín. Por la mañana, pasear, luego dir a comer y por la tarde, a la partida’. Yo esa vida pa mí nun me gusta. Yo nun soy muncho de chigre. A ver, voy a tomar algo al chigre, como cualquiera, pero nun voy a diario".

"Cuando me prejubilé dejé de trabayar. Pero yo nun me aburro na, nun tengo tiempu a na. Cuando mos aburrimos, un cuñáu míu y yo tenemos un Peugeot de 1938 que restauremos. Tamién tenemos un Dos Caballos restauráu muy guapu, un Charleston. Y ahora tenemos tamién dos cochucos pa restaurar. En veranu nun miramos na per ellos, pero cuando fai noviembre y tamos aburríos y hay que tar en casa encerráu, metémonos en un baju que tenemos ahí en La Pola y tamos ahí entreteníos, ¿entiendes? Nunca vendimos ningún. Ye satisfacción personal".

"La muyer montó unes cases de turismu rural al añu y picu de prejubilame yo. Montóles ella. Yo nun llevo el control. En mio casa, les perres administróles siempre la muyer, Diamantina. Nun yera derrochaora. Ye una administraora muy buena, hom. Puedo decite que, dempués que me casé, puedo contar colos deos de una mano les veces que fui al banco. Yo preguntaba: ‘¿Diamantina, ¿hay perres?’. Y si había, habíales pa toos; y cuando se acababen, acabábense pa toos, ¿oyisti?".

"Pa mí eses cases viniéronme muy bien porque conocí muchísima xente. Fice munchos amigos colos que vinieron a les cases: madrileños, de Albacete, de Jaén… Aficionéme al monte y subía con ellos. A ver, antes, mio padre tenía vaques y andábamos pel monte coles vaques. Pero a trabayar, non de espor, ¿entiendes? Yo per aquí, per Redes, conózcolo muy bien, téngolo muy machacao".

"En 2016 y 2017, con un amigu, Pepe Cortés, ún que trabayaba en la Fábrica de Tubos de Mieres, fiximos Los 100 Picos más Guapos de Asturias, el troféu de la Federación de Montañismo. Nun sé dicite cuál ye el más guapu, pero puedo dicite los que menos. La zona de Cangas del Narcea nun me gusta. Nun me gusta el paisaje esi. Yo dicía-y: ‘Cagondiez, Pepe, esto qué feo ye’. Y dicíame: ‘Nun ye feo, Manolo. Lo que pasa ye que tú tas acostumbráu a Redes y ye que en Asturias, como Redes y Ponga, nun hay. Los Picos son catedrales, pero como paisaje, nun hay como Redes y Ponga".

"Diamantina y yo tuvimos una fía. Ahora ta en Madrid. Estudió y ahora trabaya en una empresa de seguros. Lleva allá más de doce años. Ta muy bien considerá. Estoy como munchos otros tantos asturianos. Conozco munchos que tienen los fíos fuera. Ya ves, hay que buscase la vida. Marchó pa Madrid a facer un máster, con 23 años, y nun volvió. Tien un guaje de 7 años. Daniel. Tengo un nietu de 7 años y nun pueo disfrutar na de él porque, ya ves, ta en Madrid. Vien de vacaciones. De vez en cuando vamos nosotros hasta allá. Pásalo bien per aquí. Vien per aquí y yo tengo preparao en Llorío una casuca y tengo aquí una piscinuca. El guaje pásalo per aquí encantáu. Anduvo conmigo de monte. Traíalu en la mochila, una mochila pa guajes, hasta que ya pesó venti kilos. Donde había una peñuca, posábalu y decía: ‘Venga, Daniel, vamos a trepar un poco’. Poníalu a trepar y prestába-y pela vida. El guaje aquí ye feliz".